Nachtzwaluwen op Texel in 2019

Ergens in april werd een aantal Texelse vogelaars benaderd door Wim de Groot om deel te nemen aan een landelijke telling van Nachtzwaluwen langs de Nederlandse kust. Uiteindelijk lukte het Wim om tellers te vinden van Hoek van Holland tot en met Schiermonnikoog.

Op Texel is de nachtzwaluw een zeldzame broedvogel die sinds circa 2008 weer jaarlijks op Texel broedt. Vanaf 1959 werd de nachtzwaluw beschouwd als een dwaalgast en er zijn diverse voorjaarswaarnemingen bekend. Voor 1934 werd tweemaal een broedgeval in de Westerduinen vastgesteld (Dijksen & Dijksen 1977) en Drijver (1958) vermeldt dat naar aanleiding van enkele waarnemingen dat broeden niet uitgesloten wordt. Dijksen AJ (1996) vermeldt in aanvulling hierop een aantal waarnemingen van zingende vogels in juni. Hierbij wordt niet vastgesteld of het territoria zijn. De soort is nooit uitputtend geïnventariseerd op Texel, maar vanwege een langdurig filmproject volgt Marc Plomp de nachtzwaluw op Texel al vanaf 2008. Hij ontdekte in dat jaar ook een nest. Jaarlijks vond hij één tot drie nesten, maar van een volledige telling was nooit sprake.

In 2017 werd er op Texel iets beter naar gekeken (geluisterd), en werd er vermoed dat er wel eens meer dan de drie inmiddels bekende broedparen aanwezig konden zijn. Ook ten noorden van de Koog en in de omgeving van Den Hoorn werden roepende vogels gehoord.

Meerdere mensen gaven gehoor aan de oproep van Wim de Groot. Het waren Mardik Leopold en Marc Plomp die op 16 juni de avond en deel van de nacht de kansrijke plekken op heel Texel integraal geteld hebben op roepende nachtzwaluwen. Voor 16 juni waren er al verschillende waarnemingen van roepende nachtzwaluwen en op 13 juni ontdekte Marc weer een nest met twee eieren.

Nest van Nachtzwaluw met twee eieren, 13 juni 2019. Foto: Marc Plomp, Vogelinformatiecentrum.

Vooraf bepaalden we de meest efficiënte route langs de kansrijke plekken. Het Krimbos en omgeving werd overgeslagen evenals de eendenkooi bij De Koog. De omgeving van de Korverskooi werd goed gemonitord en daar is later in de maand ook een nachtbezoek geweest. Daar werd geen nachtzwaluw aangetroffen. De kans dat er een Nachtzwaluw zou roepen in de omgeving van het Krimbos werd nihil geacht; nachtzwaluwen werden nooit gemeld in de omgeving Krimbos. Bij verdere toename van het aantal nachtzwaluwen op de Wadden is het niet onmogelijk.

Onze route over de openbare wegen en wandelpaden (ondergrond Google Maps).

De route startte net voor 23.00 uur aan de Ruigedijk ter hoogte van de Korverskooi en voert langs alle bosranden en overgangen tussen dennenbos en duin. In de Dennen zochten we vooral langs de westrand omdat daar het biotoop bijna perfect is. De Oostkant werd niet/nauwelijks bezocht al werden alle open plekken met dito randen wel bezocht. De route eindigde ruim na 02.00 uur bij de kerk van Den Hoorn; ook de Rommelpot werd goed afgezocht. Bij Loodsmansduin en verder zuidelijk, richting paal 9 wordt niet gezocht.

De landelijke telling werd gehouden op zondagavond 16 juni maar door andere verplichtingen kozen wij ervoor om op zaterdagavond 15 juni te gaan tellen.
De voorbereidingen waren beperkt. We hebben de route overlegd, de plekken waar al zingende nachtzwaluwen gezien werden besproken (en die pasten allemaal binnen de route).

Het weer was voortreffelijk op 15 juni, een zomeravond uit het boekje met een temperatuur van rond de 20 graden die zou zakken naar 12 graden. Weinig tot geen wind, dus geen verstorende geluiden van razende takken. Het enige nevengeluid (niet zijnde Meeuwen, Kikkers en Rugstreeppadden) op Texel komt op een windstille avond uit de branding van de Noordzee. Dit is langs onze gehele route wel te horen .

Het was de gehele avond en nacht zo goed als onbewolkt en er was veel licht van bijna volle maan.

Tijdens de telling is op een enkel punt geluid gebruikt. Op de punten waarvan bekend was dat er vogels waren is geen geluid gebruikt. Op de punten die potentieel geschikt waren maar waar na circa 15 minuten niets werd gehoord is één of twee keer kort een geluid afgespeeld om daarna nog een keer circa 15 minuten te wachten en luisteren.

We hebben ons per auto verplaatst en zijn op de goede plekken veelvuldig uitgestapt en naar de bosrand gelopen. Ook zijn er bepaalde trajecten gelopen om mogelijke dubbelingen te voorkomen en om er zeker van te zijn dat de gehele bosrand werd beluisterd, en dat roepende vogels niet dubbel werden geteld.
Uiteindelijk bleek dat het Duinpark en Bleekersvallei veruit de beste plekken heeft. Hier vonden we 5 verschillende zingende vogels. Drie daarvan hebben we ook gezien en van één hebben we het nest gecontroleerd (2 eieren, de jongen zijn later op circa 14 juli beide uitgevlogen).

Zelfde nest drie weken later (Foto: Marc Plomp, Vogelinformatiecentrum)

Het zesde territorium vonden we in de omgeving van paal 12. Opvallend was dat er tussen paal 12 en paal 15 geen zingende vogels werden aangetroffen terwijl daar de overgang tussen Dennenbos en duinen op het oog redelijk vergelijkbaar is met de Bleekersvallei.  Op één plek zitten drie territoria opvallend dicht bij elkaar. Hemelsbreed zit daar nog geen kilometer tussen. Één ander afwijkend territorium vonden we bijna in de zeereep zonder dat daar opvallende bosachtige begroeiing aanwezig is.

In aanvulling op onze telling wist Lieuwe Dijksen nog een territoria toe te voegen. In de omgeving van dit territoria in de Dennen werd op 15 juni wel geluisterd maar de betreffende vogel zong niet. Daarvoor en daarna wel.

Ons resultaat met potentiële plekken en uitkomsten (globaal weergegeven). (ondergrond Google Maps).

Naast nachtzwaluwen was de telling ook leuk voor andere nachtelijke geluiden. Op één plek zagen we een foeragerende ransuil. Op een andere plek hoorden we bedelende jongen van de ransuil. Gedurende de gehele telling werden we vergezeld door baltsende houtsnippen. Daarvan hebben we minimaal 8 territoria doorlopen (onze inschatting). En natuurlijk hadden we rugstreeppad en groene kikkers. Vooral nabij paal 12 en achterin de Bleekersvallei.

Met zeven territoria van de Nachtzwaluw lijkt 2019 een recordjaar voor de Nachtzwaluw te zijn en hierdoor weten we wat er mogelijk is op Texel, gezien de potentieel geschikte biotopen waar momenteel nog geen gevestigd territoria is, wordt het opletten komende jaren.

Zorgpunt is dat minimaal twee paartjes erg dicht langs illegale en frequent gebruikte (mountainbike) paden zitten en natuurlijk is er de zorg over verwilderde katten. In 2012 zijn twee uitgevlogen jongen opgegeten door een kat (veldwaarneming van Marc Plomp). Uit die ervaring bleek dat het erg groot toeval is dat je de resten vindt. Dus de werkelijke predatie van jongen zou wel eens veel hoger kunnen liggen als je kijkt hoeveel katten je in de omgeving tegenkomt.

Landelijk was het ook een succesvolle telling. In totaal werden er van Hoek van Holland tot en met Schiermonnikoog maar liefst 42 territoria gevonden. Wij kunnen trots zijn dat Texel er daarvan zeven had. Al onze waarnemingen zijn onder embargo op de GPS nauwkeurig ingevoerd op waarneming.nl

Foto: Eric Menkveld juni 2019.

Mardik Leopold en Marc Plomp.

Gebruikte literatuur:

Drijver J. 1958. Texel het Vogeleiland. L.J. Veen, Amsterdam (2e herzine druk).
Dijksen A.J. 1996. Vogels van het Gouwe Boltje. Een volledig overzicht van de avifauna van Texel. Langeveld & De Rooy, Den Burg, 533p.
Dijksen A.J. & Dijksen L.J. 1977. Texel – vogeleiland. Kon. Ned. Nat. Ver. Uitgave nr. 25, Thieme & Cie, Zutphen 246pp